MIASTA

  Pierwsze 94 wzorce dotyczą struktury środowiska w wielkiej skali: wzrostu miast i państw, rozplanowania dróg, związków pomiędzy rodziną a pracą, tworzenia w sąsiedztwie stosownych instytucji publicznych i rodzajów przestrzeni publicznej dla podtrzymania ich istnienia.

  Uważamy, że wzorce zaprezentowane w tej części książki powinny być wprowadzane w życie stopniowo i powoli. Każdy nowo wybudowany projekt i każda planistyczna decyzja powinny zostać najpierw zaakceptowane bądź odrzucone przez społeczność, w zależności od tego, czy przyczyniają się do wprowadzania pewnych wzorców o większej skali. Nie wierzymy, że te większe wzorce, które nadajq strukturę miastu lub sąsiedztwu, mogą być tworzone przez scentralizowaną władzę, przez prawa lub plany zagospodarowania. Uważamy natomiast, że mogą powstawać stopniowo i organicznie, niemal samoistnie, jeżeli każdy akt budowania, mały czy duży, będzie dokonywany odpowiedzialnie, z myślą o takim stopniowym kształtowaniu małego zakątka świata, żeby pojawiły się w nim większe wzorce.

  Kilka następnych stron poświęcimy opisowi procesu planowania, który uznajemy za zgodny z powyższą ideą.

  1. Istotę proponowanego przez nas procesu planowania opisuje następujące zdanie: Region opiera się na hierarchii grup społecznych i politycznych — od grup najmniejszych i najbardziej lokalnych (rodzin, sąsiedztwa, grup współpracowników) do grup największych (rad miast czy zgromadzeń).

  Wyobraź sobie na przykład region metropolitalny, składający się z grubsza biorąc z następujących grup tworzących wyodrębnione i spójne całości polityczne:

  A. Region: 8 000 000 ludzi.

  B. Główne miasto: 500 000 mieszkańców.

  C. Społeczności i małe miasta: po 5000—10 000 mieszkańców.

  D. Sąsiedztwa: po 500—1000 mieszkańców.

  E. Skupiska domów i wspólnoty pracownicze: po 30—50 osób.

  F. Rodziny i grupy współpracowników: po 1—15 osób.

  2. Każda grupa podejmuje samodzielne decyzje dotyczące wspólnie użytkowanego środowiska. W idealnej sytuacji każda grupa rzeczywiście posiada wspólną ziemię na swoim „poziomie". Wyższe grupy nie posiadają ani nie kontrolują obszarów należących do niższych grup dotyczy to bowiem tylko obszarów wspólnych, leżących pomiędzy nimi i służących wyższej grupie. Na przykład społeczność licząca 7000 osób mogłaby posiadać publiczne grunty leżące pomiędzy tworzącymi ją sąsiedztwami, ale nie same sąsiedztwa. Wspólnota zarządzająca skupiskiem domów posiadałaby wspólny teren pomiędzy domami, ale nie same domy.

  3. Każda z tych grup bierze na siebie odpowiedzialność za wzorce związane z jej wewnętrzną budową. Zatem wyobrażamy sobie na przykład, że wymienione przez nas różne grupy mogłyby przyjąć następujące wzorce:

  4. Każde sąsiedztwo, społeczność lub miasto może na różne sposoby przekonywać tworzące je grupy i jednostki do stopniowego wprowadzania w życie wybranych wzorców.

  W każdym wypadku wybór będzie całkowicie zależał od rodzaju wymuszającego bodźca. Jednakże stosowane bodźce mogą się zasadniczo różnić pod względem mocy i stopnia narzucenia. Niektóre wzorce, jak na przykład PASY MIEJSKIE I PASY WIEJSKIE (3), mogą się stać przedmiotem prawa regionalnego, jako że nic innego nie zdoła powstrzymać żądnych pieniędzy deweloperów od zabudowywania każdego skrawka terenu. Inne wzorce, jak GŁÓWNE BRAMY (53), MIEJSCA NARODZIN (65), WODA STOJĄCA (71), mogą być wprowadzane całkowicie dowolnie. Jeszcze inne wzorce mogłyby być włączane za pomocą różnych pośrednich bodźców zachęcających. SIEĆ CIĄGÓW PIESZYCH A SAMOCHODY (52), DOSTĘPNA ZIELEŃ (60) i inne mogłyby na przykład być tak określone, że firmy, które będą włączały je do swoich projektów, skorzystają z okresowego zwolnienia z podatku.

  5. Realizacja wzorców powinna być jak najbardziej dobrowolna i swobodna — oparta na poczuciu odpowiedzialności społecznej, a nie na nakazach prawnych i przymusie.

  Załóżmy na przykład, że podjęto decyzję o zwiększeniu użytkowania przemysłowego w pewnych obszarach miasta. W ramach zdefiniowanege w poprzednich akapitach procesu miasto nie mogłoby wdrożyć tej decyzji bez wiedzy i zgody mieszkańców sąsiedztw ani za pomocą wyznaczania stref w planie zagospodarowania przestrzennego, ani korzystając z prawa przymusowego wywłaszczenia, ani w żaden inny sposób. Władze mogą jedynie sugerować, że owo postanowienie jest ważne i może zwiększyć napływ pieniędzy dla sąsiedztw, które zechcą pomóc we wprowadzeniu większego wzorca. Krótko mówiąc, władze miasta będą mogły wprowadzić ten wzorzec, jeżeli znajdą się lokalne sąsiedztwa, które ujrzą własną przyszłość w proponowany sposób i będą skłonne zmodyfikować własne środowisko, żeby lokalnie wspomóc ten proces. Kiedy to nastąpi, proces ów będzie przebiegał stopniowo, na przestrzeni lat, w miarę jak sąsiedztwa będą reagowały na bodźce zachęcające.

  6. Kiedy ów proces zostanie rozpoczęty, społeczność, która na przykład zaakceptowała wzorzec OŚRODEK ZDROWIA (47), może zaprosić grupę lekarzy, żeby stworzyła takie miejsce. Grupa przyszłych użytkowników rozpoczęłaby pracę nad projektem przychodni od tego wzorca i innych, będących częścią języka społeczności. Próbowaliby oni wbudować w swój projekt wszelkie wyższe wzorce przyjęte przez społeczność: DZIEWIĘĆ PROCENT NA PARKINGI (22), LOKALNE SPORTY (72), SIEĆ CIĄGÓW PIESZYCH A SAMOCHODY (52), DOSTĘPNA ZIELEŃ (60) i tym podobne.

  7. Może się oczywiście zdarzyć tak, że w ramach jakichś przedsięwzięć budowlanych ktoś zacznie wdrażać większe wzorce, zanim uformują się pierwsze sąsiedztwa, społeczności czy grupy regionalne.

  Zatem, na przykład, grupa ludzi starająca się pozbyć hałaśliwego i niebezpiecznego ruchu przed swoimi domami, mogłaby podjąć decyzję o zdarciu asfaltu i zbudowaniu w tym miejscu ZIELONEJ ULICY (51). Przedstawiłaby swój projekt w odpowiednim wydziale komunikacji, opierając się na argumentach zawartych w owym wzorcu oraz na analizie wzorca istniejącej drogi.

  Inna grupa, która chciałaby zbudować mały wspólny warsztat dla lokalnej społeczności na terenie przeznaczonym w planie miejscowym wyłącznie pod zabudowę mieszkaniową, może forsować swój projekt, opierając się na wzorcach ROZPOROSZONE MIESJCA PRACY (9), PRACA U SIEBIE (156) i tym podobne. Grupa taka mogłaby prawdopodobnie uzyskać we władzach miejskich lub wydziale planowania przestrzennego zgodę na zmianę przeznaczenia danego obszaru i powoli pracowałaby nad stopniowym wprowadzeniem tych wzorców do bieżącej struktury regulacji planu przestrzennego.

  Przeszliśmy przez część tego procesu w campusie Eugene Uniwersytetu Oregońskiego. Nasze doświadczenia opisaliśmy w książce zatytułowanej The Oregon Experiment. Uniwersytet jednak charakteryzuje się zupełnie inną strukturą niż miasto, ponieważ jest zarządzany przez jednego właściciela i ma jedno źródło finansowania. Dlatego proces polegający na współtworzeniu większych całości przez indywidualne przedsięwzięcia, bez ograniczającego wpływu odgórnego planowania, mógł być wdrożony na terenie uniwersytetu jedynie częściowo.

Teoria wyjaśniająca, na czym polega stopniowe budowanie większych wzorców za pomocą mniejszych, została opisana w rozdziałach dwudziestym czwartym i dwudziestym piątym The Timeless Way of Building.

Mamy nadzieję, że w przyszłości uda się nam napisać kolejną książkę, która będzie wyjaśniała polityczne i ekonomiczne procesy umożliwiające pełne wprowadzenie omawianej tu procedury w mieście.