20.

MINIBUSY*

...wzorzec ten jest uzupełnieniem wzorców STREFY TRANSPORTU LOKALNEGO (11) i SIEĆ TRANSPORTU PUBLICZNEGO (16). Transport lokalny opiera się w głównej mierze na ruchu pieszym, rowerowym oraz na furmankach i koniach. Natomiast sieć transportu publicznego — na pociągach, samolotach i autobusach. Potrzebne jest uzupełnienie obu tych wzorców bardziej elastycznym rodzajem transportu publicznego.

***

Transport publiczny musi być zdolny do przenoszenia ludzi z dowolnego punktu do każdego innego w obszarze metropolii.

Autobusy i pociągi poruszające się po określonych trasach nie są zbyt przydatne, ponieważ są za bardzo oddalone od większości celów, do których ludzie chcieliby dojechać. Natomiast taksówki, które mogą jechać z punktu do punktu, są za drogie.

Rozwiązaniem problemu jest pojazd będący czymś pośrednim między autobusem a taksówką, łączący w sobie cechy jednego i drugiego — mały autobus, który jest w stanie zabrać pasażera z dowolnego miejsca i zawieźć go tam, dokąd właśnie chce dotrzeć, a jednocześnie zabierać po drodze innych pasażerów, by cena za przejazd była niższa niż w taksówce.

Dotychczasowe badania i eksperymenty dowodzą, że system minibusów na telefon może funkcjonować w taki właśnie sposób, przewożąc ludzi od drzwi do drzwi w 15 minut za niewielką opłatą^*. System ten jest opłacalny, gdyż działa na podobnych zasadach jak taksówka, z tą różnicą, że pasażerowie wsiadają i wysiadają po drodze. Minibus podjeżdża do najbliższego skrzyżowania, a nie pod drzwi pasażera, aby zaoszczędzić czas. Natomiast przejazd kosztuje jedną czwartą średniej opłaty za taksówkę.

Taki system zależy w pewnym stopniu od rozwoju nowych, złożonych programów komputerowych. Komputer śledzi aktualne ruchy wszystkich minibusów i stopień zapełnienia każdego z nich. Wraz z nadchodzeniem zamówień telefonicznych decyduje, który pojazd, nadkładając jak najmniej drogi, będzie najbardziej nadawał się do zabrania nowego pasażera. Dyspozytor w centrali komputerowej utrzymuje stały kontakt radiowy z kierowcami. Wszystkie te i inne szczegóły zostały dokładnie omówione w przeglądzie istniejących badań na temat: „autobus na telefon”⁵⁵.

Kanadyjski minibus

Systemy „autobusów na telefon” powstają, ponieważ są opłacalne, natomiast konwencjonalne systemy transportu publicznego, korzystające z ustalonej trasy, przechodzą kryzys — obniża się poziom ich usług, mają mniej pasażerów i muszą być dofinansowywane. Obecnie ponad 30 systemów „autobus na telefon” funkcjonuje z powodzeniem na całym świecie. Przykładem może być „autobus na telefon” w Regina w stanie Saskatchewan. System ten jest jedyną w tej miejscowości częścią systemu transportu, która utrzymuje się sama⁵⁶. W Batavia, w stanie Nowy Jork, „autobus na telefon” to jedyny środek transportu publicznego, obsługujący szesnastotysięczną populację, z opłatami od 40 do 60 centów za przejazd.

Kończymy opis tego wzorca, przypominając czytelnikowi o dwóch ważnych problemach transportu publicznego, które pokazują, jak dobrym rozwiązaniem są minibusy.

Po pierwsze, bardzo wielu mieszkańców miast nie może prowadzić samochodu. Uważamy, że system minibusów jest jedyną realną możliwością zaspokojenia potrzeb tych osób.

Jest ich dużo więcej, niż się powszechnie sądzi. W gruncie rzeczy jest to milcząca mniejszość, składająca się z osób starszych, fizycznie niepełnosprawnych, młodych oraz biednych, które nie są społecznymi grupami nacisku. W 1970 roku ponad 20% gospodarstw domowych w Stanach Zjednoczonych nie miało samochodu. 57,5% gospodarstw domowych o dochodach niższych niż 3000 dolarów rocznie również nie miało samochodu. Wśród gospodarstw prowadzonych przez osoby sześćdziesięciopięcioletnie lub starsze, 44,9% nie miało samochodu. Spośród młodzieży od 10. do 18. roku życia 80% może się przemieszczać jedynie dzięki pomocy innych lub transportu publicznego. Spośród osób niepełnosprawnych fizycznie około 5,7 miliona to potencjalni klienci transportu publicznego, pod warunkiem że byłby on w stanie przewieźć ich „od drzwi do drzwi”⁵⁷.

Po drugie, niezależnie od tych specyficznych potrzeb, jest rzeczą bezsprzeczną, że żadna sieć transportu publicznego, z dużymi autobusami, łodziami i pociągami, nie będzie dobrze działać bez systemu minibusów. Wielkie systemy wymagają zasilania, jakiegoś sposobu, by dostać się do przystanku czy dworca. Jeżeli ludzie muszą wsiąść do samochodu, aby się dostać na dworzec kolejowy, to już w tym samochodzie pozostaną, wcale nie korzystając z pociągu. System minibusów jest niezbędny dla dowozu ludzi w większych sieciach transportu publicznego.

Dlatego:

Stwórz system małych autobusów podobnych do taksówek, przewożących do sześciu osób każdy, kontrolowanych przez system radiowy, na telefon, oferujących przejazd z miejsca do miejsca odpowiednio do potrzeb pasażerów, sterowany przez system komputerowy, który gwarantuje minimalne nadkładanie drogi oraz minimalny czas oczekiwania. Zaplanuj przystanki minibusów co 200 metrów, wyposażone w telefony do przywoływania autobusu.

***

Umieść przystanki zasadniczo wzdłuż głównych dróg, o ile to wystarczy, żeby nikt nie musiał przejść więcej niż 200 metrów do najbliższego z nich — RÓWNOLEGŁE DROGI (23). Usytuuj jeden w każdym miejscu PRZESIADKI (34) i spraw, by każdy był miejscem, w którym pasażer z przyjemnością poczeka kilka minut — PRZYSTANEK AUTOBUSOWY (92)...

^*W oryginale = 50 centów za przejazd (w 1974 roku — przyp. tłum.).

⁵⁵Summary Report — The Dial-a-Ride Transportation System, MIT Urban Systems Laboratory, Report # USL-TR-70-10, marzec 1971.

⁵⁶W. G. Atkinson i in., Regina Telebus Study: Operations Report, and Financial Report, czerwiec 1972.

⁵⁷S. Myers, Turning Transit Subsidies into „Compensatory Transportation”, „City” 1972, t. 6, nr 3, s. 20.