88.

...sąsiedztwa zostały opisane we wzorcu ROZPOZNAWALNE SĄSIEDZTWO (14). Ich naturalne punkty ogniskowe tworzą WĘZŁY AKTYWNOŚCI (30) i PUBLICZNE PLACYKI (61). Zarówno niniejszy wzorzec, jak i kolejne nadają tożsamość sąsiedztwu i jego punktom ogniskowym.

  Najbardziej przyjazne człowiekowi miasta są zawsze pełne ulicznych kawiarenek. Spróbujmy zrozumieć, dlaczego są one tak atrakcyjne.

  Wiemy, że ludzie czerpią przyjemność, mieszając się z tłumem w parkach, na placach, na miejskich promenadach i w alejach, w kawiarniach ulicznych. Wydaje się, że niezbędne warunki to: otoczenie, które umożliwia przebywanie w nim na mocy prawa zwyczajowego; parę czynności, których uprawianie należy do istoty całej scenerii, stanowiąc wręcz rytuał — czytanie gazety, przechadzanie się, sączenie piwa, nadrabianie zaległości; poczucie bezpieczeństwa umożliwiające relaks, wzajemne kłanianie się sobie, a nawet spotykanie. Dobry kawiarniany taras spełnia wszystkie te warunki. Ponadto kawiarnia uliczna ma jeszcze inne zalety: człowiek może tam siedzieć godzinami, a przebywa w miejscu publicznym! Na przechadzce trzeba utrzymać jakieś tempo; zatrzymać się wypada tylko na chwilę. Można posiedzieć w parku, ale tamtędy przechodzi niewiele osób. Siedzenie w kawiarni to doświadczenie bardziej spokojne, prywatne. Z kolei siedzenie na ganku własnego domu jest jeszcze czymś innym: tam człowiek czuje się znacznie bezpieczniej, ale brakuje barwnego tłumu przechodniów. Natomiast na tarasie kawiarni można siedzieć spokojnie, odpoczywać i cały czas być na widoku publicznym. Takie doświadczenie niesie ze sobą szczególne możliwości; „być może kolejna osoba...” — to wyzwala dreszczyk emocji.

  Kawiarnie uliczne zapewniają właśnie tego rodzaju doświadczenie. Jest ono jedną z miejskich atrakcji, ponieważ jedynie w miastach istnieje wystarczająca koncentracja ludzi, by je zaoferować. Jednak doświadczenie to nie musi ograniczać się do specjalnych, wyjątkowych części miasta. W europejskich miastach i miasteczkach uliczne kawiarnie można znaleźć w każdym sąsiedztwie — są tak powszechne jak stacje benzynowe w Stanach Zjednoczonych. Istnienie takich miejsc zapewnia wspólnocie społeczne spoiwo. Kawiarnie stają się podobne do klubów, ludzie chętnie wracają do swoich ulubionych lokali, a twarze są coraz bardziej znajome. To dobrze, kiedy na terenie twojego sąsiedztwa, w odległości, którą możesz pokonać spacerkiem, znajduje się dobrze prosperująca kawiarnia. Przyczynia się ona niezmiernie do wzmocnienia tożsamości sąsiedztwa. To jedno z tych niewielu miejsc, w których przybysz może zacząć poznawać warunki pracy w sąsiedztwie i ludzi mieszkających tam od wielu lat.

  Oto cechy dobrze prosperującej kawiarni ulicznej:

  1. Ma stałą lokalną klientelę. Kawiarnia swoją nazwą, lokalizacją i obsługą jest silnie zakotwiczona w sąsiedztwie, w którym się znajduje.

  2. Oprócz tarasu otwartego na ulicę w kawiarni są też inne pomieszczenia: do gry w bilard, z kominkiem, miękkimi fotelami, gazetami, stosownie do nieco różnych stylów życia społecznego.

  3. Kawiarnia serwuje proste posiłki i napoje, także alkoholowe. Nie jest to jednak bar, a raczej miejsce, do którego równie chętnie się wpada na poranną kawę czy jajecznicę, jak i wieczorem na kieliszek przed snem.

  Kiedy te warunki są spełnione i kawiarnia utrzymuje się na rynku, oferuje coś unikalnego ludziom, którzy z niej korzystają: daje miejsce do dyskusji w świetnej atmosferze, do rozmów, pogadanek na wpół publicznych, na wpół prywatnych, do uczenia się, wymiany myśli.

  Kiedy pracowaliśmy dla Uniwersytetu w stanie Oregon, porównaliśmy znaczenie takich dyskusji prowadzonych w kawiarniach i podobnych miejscach z nauką, którą studenci pobierali w salach wykładowych. Przeprowadziliśmy wywiady z trzydziestoma studentami, aby sprawdzić, jakie znaczenie miały sklepiki i kawiarnie dla ich intelektualnego i emocjonalnego rozwoju na uniwersytecie. Stwierdziliśmy, że odpowiedzi: „rozmowy z małą grupą studentów w kawiarni” i „dyskusja nad szklanką piwa” otrzymały takie same i wyższe oceny, jak „egzaminy” i „zajęcia laboratoryjne”. Okazało się, że nieformalna działalność sklepów i kawiarni ma tak samo duże znaczenie dla rozwoju studentów, jak bardziej formalna edukacja.

  Sądzimy, że to zjawisko jest uniwersalne. Jakość, którą próbowaliśmy uchwycić w trakcie wywiadów, a która jest obecna w kawiarni, stanowi niezbędny element każdego sąsiedztwa, nie tylko studenckiego. To część jego życiodajnej krwi.

  Dlatego:

  Zbuduj szerokie, solidne wejście prowadzące z tarasu do wnętrza lokalu — OTWARCIE NA ULICĘ (165). Niech taras pełni zarazem funkcję MIEJSCA DO CZEKANIA (150) dla przystanku autobusowego i biur. Zarówno w środku kawiarni, jak i na tarasie zadbaj o wielką różnorodność krzeseł i stolików — RÓŻNE RODZAJE KRZESEŁ (251). Jeżeli to, co się dzieje na ulicy, może przeszkadzać siedzącym na tarasie, zastosuj na jego krawędzi jakieś niskie wyróżnienie SIEDZENIA NA SCHODACH (125), MUREK DO SIEDZENIA (243) lub DACHY NAMIOTOWE (244). Projektując budynek, taras i otoczenie kawiarni, wykorzystaj na początku wzorzec BUDYNEK ZŁOŻONY (95)...