39.

...przy jeszcze wyższej gęstości, jaka jest wymagana w wewnętrznym pierścieniu — PIERŚCIENI GĘSTOŚCI (29) danej społeczności, oraz tam, gdzie gęstości przekraczają 75 domów na hektar lub budynki mają trzy piętra — LIMIT CZTERECH KONDYGNACJI (21) — grupy domów stają się podobne do wzgórz.

  We wzorcu TWÓJ WŁASNY DOM (79) mówimy o tym, że każda rodzina potrzebuje własnego domu z działką, na której może postawić drugi, potrzebuje gruntu, gdzie będzie uprawiać rośliny, i budynku, który będzie unikatowy i spersonalizowany. Typowy blok mieszkalny z płaskimi ścianami i identycznymi oknami nie może zapewnić tych jakości.

  Zasadniczo wzorzec GÓRKA MIESZKALNA ma związek z trzema ludzkimi potrzebami. Po pierwsze, człowiek pragnie kontaktu z powierzchnią ziemi i ze swoimi sąsiadami. O wiele większego kontaktu niż pozwala na to mieszkanie w wysokim bloku. Po drugie, ludzie chcą mieć ogród lub podwórko. To jeden z najczęstszych powodów niechęci do mieszkania w blokach. Po trzecie, każdy chce, by jego dom miał swój indywidualny charakter, a to pragnienie jest prawie zawsze stłumione w wysokich konstrukcjach z regularnymi fasadami i identycznymi mieszkaniami.

  1. Kontakt z ziemią i sąsiadami. D. M. Fanning⁸¹ udowadnia, że istnieje bezpośredni związek między zaburzeniami psychicznymi a mieszkaniem w wysokim bloku. Odkrycia te zostały szczegółowo opisane we wzorcu LIMIT CZTERECH KONDYGNACJI (21). Okazuje się, że mieszkanie w wysokich blokach sprawia, że ludzie pozostają sami ze swoimi problemami we własnych mieszkaniach. Życie domowe toczy się w oderwaniu od swobodnego życia ulicy, odcięte przez windy, długie korytarze i schody. Ludzie z trudem podejmują decyzję, by wyjść na zewnątrz i włączyć się w życie publiczne. Jeżeli nie mają konkretnego celu, wolą zostać w domu — w samotności. Fanning odkrył również uderzający brak kontaktów między rodzinami mieszkającymi w wysokich blokach. Szczególnie odizolowane są kobiety i dzieci. Kobiety mówiły, że poza robieniem zakupów właściwie nie mają powodu, żeby wyjść z mieszkania na zewnątrz. Zarówno one, jak i ich dzieci były w rzeczywistości uwięzione we własnych mieszkaniach, odcięte od podwórka i od swoich sąsiadów.

  Wydaje się, że teren wspólny znajdujący się pomiędzy domami jest medium, dzięki któremu ludzie mogą się kontaktować ze sobą. Poszczególne podwórka otaczające domy łączą się ze sobą, a w dobrym układzie — nawet z sąsiednimi bocznymi drogami. W tych warunkach wszelkie spotkania są naturalne i łatwe. Dzieci bawiące się na podwórku, kwiatki w ogrodzie czy chociażby pogoda to niewyczerpany temat do rozmowy. Tego typu związków nie da się utrzymać w wysokich blokach.

  2. Prywatne ogrody. W badaniach w Park Hill⁸² mniej więcej jedna trzecia badanych mieszkańców wysokich bloków przyznała, że tęskni za możliwością „podłubania sobie” w ogródku.

  Chęć posiadania małego ogródka lub innego prywatnego terenu na dworze jest jedną z podstawowych potrzeb każdego człowieka. W skali rodziny odpowiada ona biologicznej potrzebie tego, by miejska społeczność była zintegrowana z przyległymi terenami wiejskimi — PASY MIEJSKIE I PASY WIEJSKIE (3). Wszystkie tradycyjne architektury, gdziekolwiek budowanie leży w rękach ludzi, dają wyraz tej potrzebie. Miniaturowe ogrody japońskie, zewnętrzne warsztaty, ogrody na dachu, dziedzińce, podwórkowe ogródki różane, wspólne miejsca do gotowania, ogródki zielne — to tylko niektóre przykłady. Jednak we współczesnych budynkach mieszkaniowych tego typu miejsc po prostu nie ma.

  3. Tożsamość każdej jednostki. Podczas seminarium w Centrum Badania Struktury Środowiska Kenneth Radding przeprowadził następujący eksperyment. Poprosił ludzi, aby narysowali od zewnątrz swoje wymarzone mieszkanie i przymocowali rysunek do małego kawałka kartonu. Następnie polecił im, by położyli swoje kartoniki na schemacie przedstawiającym fasadę ogromnego bloku mieszkalnego i tak je przesuwali, aż znajdą się w miejscu, które najbardziej im odpowiada. Okazało się, że wszyscy chcieli, by ich mieszkania znajdowały się na krańcach budynku lub były oddzielone od innych pustym polem. Nikt nie chciał, by jego mieszkanie było zagubione wśród innych mieszkań.

  W trakcie innego eksperymentu odwiedziliśmy osiemnastopiętrowy blok mieszkalny w San Francisco. W budynku znajdowało się 190 mieszkań, każde z balkonem. Zarząd budynku narzucił bardzo sztywne zasady korzystania z balkonów: zabroniono naklejania plakatów politycznych, umieszczania rysunków, suszenia ubrań, trzymania rowerów, grillowania, wieszania makatek. Mimo takich ograniczeń ponad połowa mieszkańców potrafiła nadać swoim balkonom indywidualny charakter, zawieszając doniczki z kwiatkami, kładąc dywanik i stawiając meble. Jednym słowem, nawet przy najsurowszych zakazach ludzie starają się spersonalizować swoje mieszkania.

  Jaka forma budynku spełnia wszystkie trzy wymogi? Po pierwsze, aby utrzymać bliski i silny związek z powierzchnią ziemi, budynki nie mogą mieć więcej niż trzy piętra — LIMIT CZTERECH KONDYGNACJI (21). Uważamy również, i jest to być może jeszcze ważniejsze, że każdy „dom” — siedziba rodziny — musi być o kilka kroków od szerokich i łagodnych schodów, które zaczynają się bezpośrednio na poziomie terenu. Jeśli te schody są otwarte, swobodnie i nieco chaotycznie rozplanowane, za to o bardzo łagodnym spadku, będą stanowiły przedłużenie ulicy i jej życia. Ponadto, jeżeli weźmiemy poważnie tę potrzebę człowieka, na poziomie gruntu schody muszą się łączyć z kawałkiem terenu, który jest wspólną własnością mieszkańców — tak zaaranżowanym, by tworzył półprywatną zieleń.

  Prywatne ogródki wymagają światła słonecznego. Powinny też zapewniać intymność. Są to dwa warunki trudne do spełnienia przy typowym układzie balkonów. Tarasy muszą się znajdować od strony południowej, powinny być szerokie, w sposób przyjazny połączone z domami oraz wystarczająco solidne, by umieścić na nich ziemię, krzewy i małe drzewa. Dzięki takiej konstrukcji powstanie rodzaj górki mieszkalnej ze wznoszącym się stopniowo stokiem o południowej ekspozycji i garażami usytuowanymi pod wzgórzem.

  Z kolei jedynym prawdziwym rozwiązaniem problemu tożsamości będzie przyzwolenie na stopniową budowę i przebudowę każdego domu powstałego na tarasowej strukturze. Jeżeli stropy tej struktury będą w stanie utrzymać dom i trochę ziemi, to każda rodzina będzie mogła swobodnie nadać domowi indywidualne cechy i rozwinąć własny malutki ogródek.

  Założenia te do pewnego stopnia spełnia Habitat Safdiego⁸³. Trzeba jednak zauważyć, że nie rozwiązuje on dwóch z trzech omawianych powyżej problemów. Są tam prywatne ogrody, ale nie ma łączności z powierzchnią ziemi — mieszkania są wyraźnie oddzielone od spontanicznego życia ulicy, a masowość ich produkcji sprawia, że stają się anonimowe i daleko im do uzyskania indywidualnych cech.

  Poniższy szkic budynku mieszkalnego pierwotnie przeznaczony dla szwedzkiej miejscowości Märsta obok Sztokholmu — spełnia wszystkie podstawowe cechy górki mieszkalnej.

  Dlatego:

  Pozwól ludziom indywidualnie rozplanować domy na tarasach, tak jakby to była działka na ich terenie — TWÓJ WŁASNY DOM (79). Ponieważ każdy taras zachodzi na ten, który leży poniżej, każdy dom ma własny ogród utworzony na dachu domu leżącego pod spodem OGRÓD DACHOWY (118). Niech centralne schody znajdują się na świeżym powietrzu, z tym że w klimacie, w którym są duże opady deszczu lub śniegu, stwórz zadaszenie, na przykład szklany dach SCHODY ZEWNĘTRZNE (158). Na samym dole schodów zaplanuj wspólny teren z placami zabaw, boiskami, kwietnikami i ogródkami warzywnymi — WSPÓLNY TEREN (67), POŁĄCZONA ZABAWA (68), OGRÓD WARZYWNY (177)...