31.

...przypuśćmy, że analizujemy zurbanizowany teren podzielony na podkultury i społeczności o własnych granicach. Kręgosłupem każdej podkultury we wzorcu MOZAIKA PODKULTUR (8) oraz każdej SIEDMIOTYSIĘCZNEJ SPOŁECZNOŚCI (12) jest promenada. Każda promenada pomaga kreować WĘZŁY AKTYWNOŚCI (30) wzdłuż swojej długości, ponieważ generuje przepływ ludzi, bez których węzły aktywności nie mogłyby funkcjonować.

  Promenada, paseo, passegiata, to bardzo popularne miejsce wieczornych przechadzek w małych miasteczkach Włoch, Hiszpanii, Meksyku, Grecji, Jugosławii, Sycylii i Ameryki Południowej. Ludzie idą tam, by się przejść, spotkać ze znajomymi, popatrzeć na obcych i pokazać się innym.

  W całej historii na terenie miast powstawały miejsca, gdzie ludzie wyznający te same wartości mogli się ze sobą spotykać. Miejsca te zawsze przypominają uliczne teatry — zapraszają ludzi, by obserwowali innych, przechadzali się, przeglądali książkę i spacerowali bez celu:

  We wszystkich tych miejscach piękno promenady polega po prostu na tym, że ludzie o wspólnym stylu życia zbierają się tam, ocierają się o siebie, by w ten sposób potwierdzić swoją przynależność do społeczności.

  Czy promenady to wynalazek Ameryki Łacińskiej? Nasz eksperyment sugeruje coś innego. Rzeczywiście takie promenady, po których ludzie spacerują, nie są rzeczą zwyczajną w miastach (Ameryki Północnej przyp. red.), a już zupełnie nie występują w rozlewających się rejonach podmiejskich. Jednak eksperymenty Luisa Racionero z Wydziału Architektury Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley dowiodły, że wszędzie tam, gdzie istnieje możliwość takich publicznych kontaktów, ludzie dążą do nich, jeżeli tylko promenada nie jest zbyt oddalona od ich miejsca zamieszkania. Racionero przeprowadził wywiady z 37 osobami z różnych dzielnic San Francisco, mieszkającymi w różnych odległościach od takiej promenady. Stwierdził, że ludzie mieszkający w odległości nie większej niż 20 minut drogi od promenady korzystają z niej, natomiast mieszkający dalej nie.

  Wydaje się, że ludzie, niezależnie od kultury, z której się wywodzą, mogą odczuwać potrzebę przebywania w towarzystwie innych, co umożliwia promenada. Jednak jeżeli jest ona zbyt oddalona, to wysiłek potrzebny, by się do niej dostać, po prostu przeważa nad rangą tej potrzeby. Dlatego też aby mieć pewność, że umożliwimy ludziom w mieście zrealizowanie tej potrzeby społecznej, musimy tworzyć promenady w niedużych odstępach.

  Jak duże mają być te odległości? Racionero stwierdził, że górny limit to 20 minut drogi, ale jego badania nie uwzględniały częstotliwości korzystania z promenady. Wiemy, że im bliżej się znajduje, tym częściej ludzie będą z niej korzystać. Przypuszczamy, że jeżeli promenada znajduje się w odległości nie większej niż 10 minut spaceru od miejsca zamieszkania, to ludzie będą często z niej korzystać może nawet raz czy dwa razy w tygodniu.

  Związek między wielkością obszaru zbiorczego promenady (jej „zlewnią”) a faktycznie utwardzoną powierzchnią samej promenady jest bardzo istotny. We wzorcu INTENSYWNOŚĆ RUCHU PIESZEGO (123) stwierdzamy, że miejsca, w których przebywa mniej niż jedna osoba na każde 15—30 metrów kwadratowych utwardzonej powierzchni, są martwe i nie zachęcają do tego, by je odwiedzać. Musimy więc mieć pewność, że liczba osób, które mogłyby zazwyczaj spacerować po promenadzie, będzie wystarczająco duża, by utrzymać takie zagęszczenie pieszych na całej długości. Aby sprawdzić tę zależność, wykonujemy następujące obliczenia:

  Dziesięciominutowy spacer to około 500 metrów (50 metrów na minutę), co jest najprawdopodobniej również właściwą długością samej promenady. Oznacza to, że obszar zbiorczy promenady ma mniej więcej taki kształt:

  Obszar ten ma powierzchnię 130 hektarów. Jeżeli przyjmiemy, że średnia gęstość wynosi 120 osób na hektar, to na tym terenie będzie około 16 000 osób. Jeżeli jedna piąta tej populacji będzie korzystać z promenady raz w tygodniu przez godzinę między 18 a 22, to w dowolnym momencie w tym okresie na promenadzie znajdzie się około 100 osób. Jeżeli będzie miała długość 500 metrów, przy założeniu, że na osobę przypada 30 metrów kwadratowych powierzchni, może mieć maksymalną szerokość 6 metrów, ale lepiej gdyby miała około 3 metrów. Jest to możliwe i jedyne właściwe rozwiązanie.

  Widzimy więc, że promenada o długości 500 metrów, przy zdefiniowanym obszarze „zlewni” i określonej gęstości zaludnienia, powinna być w stanie utrzymać ożywione zagęszczenie aktywności, pod warunkiem że jej szerokość nie przekracza 6 metrów. Należy podkreślić, że promenada nie będzie spełniać swojej funkcji, jeżeli zagęszczenie pieszych nie będzie wystarczająco wysokie. Trzeba zawsze przeprowadzić tego rodzaju obliczenia, żeby sprawdzić skuteczność działania promenady.

  Podane wartości to jedynie przykład. Ustalają bowiem przybliżony rząd wielkości promenad i populacji ich obszarów zbiorczych. Widzieliśmy jednak zarówno udane promenady służące dwutysięcznej społeczności (wioska rybacka w Peru), jak i promenady dla 2 milionów osób (Las Ramblas w Barcelonie). Obydwie bardzo dobrze spełniają swoje funkcje, choć mają bardzo różny charakter. Pierwsza istnieje dlatego, że kulturowy zwyczaj paseo jest w tej okolicy bardzo popularny — wyższy procent ludzi częściej korzysta z promenady, mimo że zagęszczenie jest tam mniejsze. Promenada jest bowiem tak piękna, że ludzie cieszą się nią nawet wtedy, gdy nie jest bardzo zatłoczona. Druga promenada jest ogólnomiejską atrakcją. Ludzie są gotowi pokonać dużą odległość, by do niej dotrzeć — nie bywają na niej zbyt często, ale kiedy się pojawiają, wiedzą, że dokonali słusznego wyboru. Promenada jest miejscem ekscytującym, roi się od ludzi, tętni życiem.

  Stwórzmy więc zróżnicowany wzorzec promenad w mieście: od małych, lokalnych i służących dwutysięcznej społeczności, do bardzo dużych, obsługujących całe miasto. Niech każda promenada ma inny charakter i różną gęstość aktywności.

  Jakie są cechy udanej promenady? Ponieważ ludzie przychodzą tam, by się pokazać i oglądać innych, to zagęszczenie pieszych na promenadzie musi być duże. Najlepiej zlokalizować promenadę w pobliżu miejsc, które same w sobie przyciągają ludzi, na przykład koło restauracji lub sklepów.

  Chociaż ludzie przychodzą na promenadę dlatego, że chcą się pokazać i przyjrzeć innym, to łatwiej jest im zdecydować się na spacer, gdy mają jakiś „cel”. Może nim być chęć odwiedzenia konkretnego miejsca, na przykład cukierni czy kawiarni, lub coś jedynie ze sfery wyobrażeń, na przykład „przejdźmy się wokół tych domów”. Promenada musi jednak dostarczać ludziom wyraźnego celu.

  Kolejną istotną kwestią jest to, by nie trzeba było zbyt długo przemieszczać się między najważniejszymi punktami wzdłuż promenady. Z nieformalnych obserwacji wynika, że dowolny punkt, który znajduje się dalej niż 50 metrów od miejsca aktywności, jest nieużywany i postrzegany jako nieprzyjemny. Podsumowując, dobre promenady są częścią ścieżek przebiegających przez najbardziej ożywione obszary terenów zamieszkanych przez społeczność. Idealnie nadają się na wieczorny spacer, który nie jest zbyt długi i nie przebiega przez miejsca odludne: żaden punkt przechadzki nie jest odległy o więcej niż 50 metrów od centrum aktywności.

  Różnorodne urządzenia usytuowane wzdłuż promenady, na przykład stoiska z lodami, budki z colą, kościoły, ogrody miejskie, kina, bary czy boiska do siatkówki mogą być celem kolejnego postoju: Siła ich przyciągania będzie zależała od udogodnień ułatwiających ludziom zatrzymanie się: poszerzenie ciągu pieszego, obramowanie drzewami, ściany, o które można się oprzeć, schody, ławki i nisze, w których można usiąść, otwarcia w fasadach parteru, w których da się stworzyć uliczne kawiarnie, oraz wystawy produktów czy formy aktywności, które zachęcałyby do zatrzymania się.

  Dlatego:

  Sama wielkość promenady nie jest najważniejsza. Musi ją odwiedzać wystarczająca liczba osób, żeby zapewnić jej intensywne życie. Zależności te można dokładnie wyliczyć na podstawie wzoru podanego we wzorcu INTENSYWNOŚĆ RUCHU PIESZEGO (123). Promenada wyznaczona jest głównie przez koncentrację aktywności na jej długości — WĘZŁY AKTYWNOŚCI (30); naturalnie część z nich będzie czynna nocą ŻYCIE NOCNE (33); w pewnym miejscu promenady znajdą się sklepy ULICA HANDLOWA (32). Jeżeli promenada jest bardzo duża, można również uwzględnić WESOŁE MIASTECZKO (58) i TANIEC NA ULICY (63). Fizyczna charakterystyka promenady została szczegółowo opisana we wzorcach ULICZKA PIESZA (100) i KSZTAŁT CIĄGU PIESZEGO (121)...