156.

...w miarę starzenia się prosta, satysfakcjonująca praca, która zapewnia utrzymanie, staje się coraz ważniejsza. Ten wzorzec mówi o potrzebie jej zapewnienia jako części życia każdej rodziny. Pomaga ukształtować RODZINĘ (75), stworzyć DOMEK NA STARE LATA (155) i jest naturalnym uzupełnieniem wzorca WŁASNY POKÓJ (141).

  Przede wszystkim należy wyjaśnić, co rozumiemy przez „pracę u siebie”. Jest to taka praca, która łączy wszystkie wątki życia danej osoby w jedną aktywność: działanie, które staje się pełną i całkowitą kontynuacją tej osoby. To rodzaj pracy, której jednostka nie może osiągnąć z dnia na dzień, ale jedynie przez stopniowy rozwój. Jest to zarazem rodzaj pracy, który tak bardzo stanowi część sposobu życia jednostki, że naturalnie pojawia się w domu lub w jego pobliżu; gdy może się rozwijać swobodnie, miejsce pracy i dom stopniowo się stapiają, tworząc jedną całość.

  Może to być ten sam rodzaj pracy, którą człowiek wykonywał przez całe swoje życie, ale jako praca u siebie staje się ona bardziej głęboka, konkretna i niepowtarzalna. Przykładem może być urzędnik, który ostatecznie przebija się przez całą papierkową robotę i odnajduje głęboko dotąd ukryty sens swojego zajęcia. Wtedy zaczyna wyrażać ten sens także na zewnątrz• Ten proces jest tematem najpiękniejszego filmu Kurosawy Piętno śmierci⁶⁶. Pracą u siebie może być coś, czym człowiek początkowo zajmuje się w swoim wolnym czasie, poza wykonywaniem zawodu. Później zajęcie to staje się coraz ważniejsze, aż zupełnie zastępuje pracę, którą wykonywał wcześniej.

  Problem polega na tym, że bardzo wielu ludziom nigdy nie jest dane przeżyć pracy u siebie. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że człowiek w trakcie swojego życia zawodowego nie ma ani czasu, ani miejsca na to, by zwinąć taki typ pracy. Współcześnie większość ludzi musi dostosowywać swoją pracę do rynkowych zasad rządzących biurami, fabrykami czy instytucjami. W zasadzie ta praca pochłania ich całkowicie. Gdy nadchodzi weekend, ludzie nie mają już energii, by zaczynać nowe zajęcie wymagające dodatkowego nakładu sił. Nawet w samorządnych biurach i warsztatach, w których pracownicy w razie konieczności tworzą na bieżąco procedury, praca ma przede wszystkim zaspokajać wymagania rynku. Taka sytuacja nie daje szans na powolne dojrzewanie pracy na miejscu, u siebie, która realizowałaby wewnętrzne potrzeby człowieka i nie zawsze musi się liczyć na rynku.

  Aby rozwiązać ten problem, musimy przede wszystkim stworzyć takie środowisko pracy, w którym ludzie, poczynając, załóżmy, od wieku średniego, będą mogli powoli rozwijać odpowiedni dla nich rodzaj pracy u siebie. Na przykład, gdyby ludzie po ukończeniu 40. roku życia mogli brać jeden wolny dzień w tygodniu za połowę wynagrodzenia, stopniowo byliby w stanie stworzyć dla siebie warsztat we własnym domu lub w najbliższym sąsiedztwie. Gdyby ten wolny czas był stopniowo zwiększany w ciągu kolejnych lat, człowiek mógłby zgłębić różne zajęcia. Później stopniowo taka praca u siebie zastąpiłaby jego dotychczasowe życie zawodowe.

  Nie bez powodu wiążemy pracę u siebie z osobami w podeszłym wieku. Chociaż ten typ aktywności trzeba podjąć już wcześniej, dopiero w starszym wieku staje się ona naprawdę niezbędna. Kryzys wieku starszego, kiedy integralność życia zderza się z rozpaczą i cynizmem, może pokonać tylko ten, kto podjął jakąś formę pracy u siebie — patrz wzorzec CYKL ŻYCIOWY (26). Ludzie, którzy mają możliwość rozwinięcia takiej pracy i powiązania jej we właściwy sposób z otaczającym światem, odnajdą własny sposób na to, by szczęśliwie przezwyciężyć ten kryzys. Inni pogrążą się w rozpaczy.

  Dlatego:

  Aranżując ten warsztat w sensie fizycznym, korzystaj z zasad sformułowanych we wzorcu DOMOWY WARSZTAT (157). Niech otwiera się wprost na ulicę, tak by był częścią lokalnego życia ulicy — PRYWATNY TARAS WYCHODZĄCY NA ULICĘ (140), OTWARCIE NA ULICĘ (165)...