73.

PRZYGODOWY PLAC ZABAW

...jest bardzo ważne, aby na terenie lokalnego sąsiedztwa, nawet gdy ma ono wspólny teren, na którym dzieci mogą się spotykać i razem bawić — WSPÓLNY TEREN (67), POŁĄCZONA ZABAWA (68) — znajdował się również przynajmniej jeden mniejszy, wydzielony obszar, gdzie zabawa może być bardziej swobodna, a dzieci będą miały dostęp do różnych rupieci.

***

Zamek z kartonowych pudeł, kamieni i suchych gałęzi, zbudowany przez grupę dzieci, jest wart więcej niż tysiąc doskonale wykonanych, dokładnie wykończonych zamków wyprodukowanych dla nich w fabryce.

Zabawa zaspokaja wiele potrzeb: daje dzieciom możliwość bycia razem, zapewnia ruch fizyczny, rozwija układ mięśniowy i jest okazją do sprawdzenia nowych umiejętności. Ale przede wszystkim zabawa jest przejawem wyobraźni. To sposób radzenia sobie ze swoim rozwojem, łagodzenia napięć i badania przyszłości. Zabawa jest odzwierciedleniem problemów i radości dziecka, które żyje w społecznej rzeczywistości. Dzięki przygodom wyobraźni, które nazywamy zabawą, dzieci godzą się ze światem, zmagają się ze swoimi obrazami świata, stale je przebudowując.

Każdy plac zabaw, który narusza albo pomniejsza rolę wyobraźni i sprawia, że dziecko jest bardziej pasywne i staje się w większym stopniu odbiorcą cudzej wyobraźni, może być wprawdzie ładny, czysty, bezpieczny i zdrowy, ale nie może zaspokoić podstawowej potrzeby, o którą chodzi w zabawie. Mówiąc bez ogródek, taki plac zabaw to strata czasu i pieniędzy. Ogromne, abstrakcyjnie rzeźbione place zabaw są równie złe jak wyasfaltowane placyki czy tak zwane małpie gaje¹²⁵. Są nie tylko sterylne, ale również bezużyteczne. Funkcje, które spełniają, nie mają nic wspólnego z zaspokajaniem najbardziej podstawowych potrzeb dziecka.

W małych miasteczkach i na wsi, gdzie dzieci mają dostęp do surowców, przestrzeni i w pewnym sensie do całego środowiska, potrzeba zabawy rozwijającej wyobraźnię i obfitującej w przygody jest łatwo zaspokajana. Jednakże w miastach jej realizacja to sprawa niecierpiąca zwłoki. Świat prywatnych zabawek i wyasfaltowanych placów zabaw nie zapewnia właściwego otoczenia dla tego rodzaju zabawy.

Żadnych zabaw

Autorką podstawowych prac na ten temat jest Lady Allen z Hurtwood. Opisała koncepcję miejskiego przygodowego placu zabaw, rozwijając ideę w serii projektów i publikacji w ciągu ostatnich dwudziestu lat¹²⁶. Odsyłamy czytelnika przede wszystkim do jej prac. Uważamy, że są one tak zasadnicze, iż same w sobie stanowią podstawowy wzorzec terenów zabaw dla sąsiedztw.

Doskonałą pracę przeglądową napisał także Colin Ward¹²⁷. Właśnie z niej pochodzi zamieszczony poniżej opis placu zabaw w Grimsby:

Pod koniec każdego lata dzieci rozbierają swoje szałasy i budy, które następnie piłują na drewno opałowe, a potem dostarczają w ogromnych ilościach starszym emerytom. Kiedy zaczynają budować na wiosnę, „jest to tylko dziura w ziemi — a one wczołgują się do niej”. Stopniowo te dziury zastępowane są piętrowymi chatkami. Następnie nad wejściami do nich pojawiają się szyldy. Początkowo z napisem „Zakaz wstępu”, później — z bardziej indywidualnymi nazwami, jak na przykład „Jaskinia Strachów” i „Jaskinia Trupa”, ale pod koniec lata są to ogólne nazwy, takie jak „Szpital” lub „Agencja nieruchomości”. Działania, które dzieci podejmują dzięki swojej wyobraźni i przedsiębiorczości, zdają się nie mieć żadnych ograniczeń [...].

Dlatego:

Stwórz plac zabaw dla dzieci na terenie każdego sąsiedztwa. Niech to nie będzie jakiś całkowicie wykończony, wyasfaltowany plac zabaw z huśtawkami, ale miejsce z wszelkiego rodzaju surowcami — siatkami, pudełkami, beczkami, drewnem, prostymi narzędziami, ramami, trawą i wodą. Niech dzieci same tworzą i przetwarzają własny plac zabaw.

***

Upewnij się, że przygodowy plac zabaw tonie w słońcu — SŁONECZNE MIEJSCE (161). Zrób utwardzenia dla rowerów, wózków i ciężarówek do zabawy, a inne powierzchnie niech pozostaną miękkie, z błotem i miejscem do budowania — ŚCIEŻKI I STOJAKI ROWEROWE (56), DZIKO ROSNĄCY OGRÓD (172), DZIECIĘCE JASKINIE (203). Zadbaj o to, by plac był solidnie ogrodzony ŚCIANĄ OGRODOWĄ (173) lub MURKIEM DO SIEDZENIA (243)...

¹²⁵Miejsca zabaw dla dzieci wewnątrz budynków, gdzie znajdują się różnego roszaju atrakcje, baseny z plastikowymi kulkami i tym podobne.

¹²⁶Lady Allen of Hurtwood, Planning for Play, Cambridge: M.I.T. Press 1968.

¹²⁷C. Ward, Adventure Playgrounds: A Parable of Anarchy, „Anarchy” 1961, nr 7.