19.

...ten wzorzec opisuje stopniowy proces, który umożliwia rozmieszczenie sklepów i usług tam, gdzie są potrzebne, i w taki sposób, żeby wzmacniały MOZAIKĘ PODKULTUR (8), GRANICE PODKULTURY (13), a także zdecentralizowaną gospodarkę potrzebną we wzorcach ROZPROSZONE MIEJSCA PRACY (9) i STREFY TRANSPORTU LOKALNEGO (11).

  Duże obszary miast mają niedostatecznie rozwiniętą sieć usług. Nowe sklepy, które mogłyby te braki uzupełnić, często sadowią się w pobliżu innych sklepów i centrów handlowych, a nie tam, gdzie są naprawdę potrzebne. W idealnym mieście, w którym sklepy uważane byłyby za element niezbędny do funkcjonowania społeczeństwa, a nie tylko za źródło dochodu sieci handlowych, byłyby one znacznie bardziej rozrzucone i równomiernie rozmieszczone.

  Poza tym wiele małych sklepów nie ma stabilnej pozycji. Dwie trzecie nowo otwieranych punktów plajtuje w ciągu roku. Jest oczywiste, że niestabilne usługi źle służą społeczności, a powodem problemu w dużej mierze jest błędna lokalizacja.

  Aby zagwarantować stabilność sklepów i odpowiadające potrzebom społeczności ich rozmieszczenie, każdy nowy sklep powinien być otwierany w miejscu, w którym uzupełni lukę pomiędzy innymi sklepami oferującymi podobne usługi. Powinien też mieć zapewnioną taką liczbę klientów, która pozwoli mu się utrzymać na rynku. Teraz spróbujemy sprecyzować powyższe zasady.

  Charakterystyka stabilnej sieci sklepów jest raczej powszechnie znana. Przede wszystkim każda jednostka należąca do takiej sieci ma pewien obszar zbiorczy — zamieszkany przez populację, która pozwala mu przetrwać — a jednostki danego typu i wielkości są stabilne, gdy są równomiernie rozmieszczone, a więc każda znajduje się w centrum obszaru zbiorczego wystarczająco dużego, by zapewnić jej utrzymanie.

  To, że nie wszystkie sklepy i centra handlowe sadowią się automatycznie w odpowiednich miejscach im właściwych obszarów zbiorczych, tłumaczy sytuacja zwana problemem Hotellinga. Wyobraźmy sobie plażę w lecie i gdzieś na tej plaży sprzedawcę lodów. Załóżmy następnie, że ty też jesteś sprzedawcą lodów. Przychodzisz na plażę. Gdzie powinieneś się ustawić względem pierwszego sprzedawcy? Możesz to zrobić na dwa sposoby.

  W pierwszym wypadku decydujesz się na podział plaży między ciebie i pierwszego sprzedawcę. Ty obsługujesz połowę plaży, a drugą połowę zostawiasz jemu, dlatego stajesz jak najdalej od niego, w miejscu, w którym połowa plażowiczów znajduje się bliżej ciebie niż jego.

  W drugim wypadku stajesz tuż obok tamtego sprzedawcy. Krótko mówiąc, decydujesz się na próbę konkurencji i zajmujesz takie miejsce, z którego możesz opanować całą plażę, a nie jej połowę.

  Za każdym razem, gdy otwiera się nowy sklep lub centrum handlowe, jego właściciel staje przed podobnym wyborem. Może zlokalizować sklep w nowej okolicy, w której nie ma konkurencji, lub właśnie tam, gdzie już działają inne firmy, w nadziei, że odbierze im klientów.

  Problem polega po prostu na tym, że właściciele wybierają najczęściej drugie rozwiązanie, ponieważ wydaje im się pozornie bezpieczniejsze. Faktycznie jednak pierwsze rozwiązanie jest zarazem lepsze i bardziej bezpieczne. Jest lepsze dla klientów, którzy mają bliżej do sklepów z domów i miejsc pracy, i jest bezpieczniejsze dla samych właścicieli sklepów, ponieważ — mimo że wydaje się inaczej — istnieje wówczas większe prawdopodobieństwo, że sklep przetrwa, bo nie będzie miał konkurencji, stojąc w centrum obszaru zbiorczego, na którym potrzebne są oferowane przezeń usługi.

  Rozważmy następnie globalny charakter tego rodzaju sieci. We współczesnych miastach sklepy tego samego typu zazwyczaj grupują się w centrach handlowych. Właściwie ich właściciele są do tego zmuszeni częściowo przez założenia zawarte w planach zagospodarowania przestrzennego, które zabraniają lokalizacji usług na terenach mieszkaniowych, a częściowo z powodu błędnego założenia, że konkurencja z innymi sklepami jest lepsza niż mniej więcej równy podział dostępnych klientów. W naszej propozycji sieci „dla ludzi” sklepy są dużo bardziej równomiernie rozmieszczone, mniejszy nacisk kładzie się na konkurencję, a większy na lepszą usługę. Oczywiście konkurencja będzie wciąż obecna. Ponieważ każdy sklep, poprzez udoskonalanie swoich usług, będzie mógł przyciągać klientów z pobliskich obszarów zbiorczych, konkurencja będzie istniała w wystarczającym stopniu, by eliminować złe sklepy. Nacisk będzie jednak położony na współpracę, a nie konkurencję.

  Aby stworzyć tego rodzaju jednorodną sieć, wystarczy podczas lokalizowania nowego sklepu przestrzegać następującej, trzystopniowej procedury:

  1. Rozpoznaj wszystkie sklepy, które oferują usługi interesującego cię typu, i zaznacz je na mapie.

  2. Rozpoznaj i oznacz na mapie położenie potencjalnych klientów. Jeśli możesz, zaznacz gęstość lub całkowitą liczbę potencjalnych klientów dla każdego obszaru.

  3. Na obszarze, na którym znajdują się potencjalni klienci, znajdź największą lukę w istniejącej sieci sklepów.

  Dwóch naszych kolegów przetestowało skuteczność i potencjalną stabilność sieci tworzonych w powyższy sposób⁵³. Jako obiekt badań wybrali sklepy. Rozpoczęli od ustalenia obszaru, gęstości populacji i siły nabywczej oraz losowego rozmieszczenia sklepów różnej wielkości. Następnie wprowadzili nowe sklepy i zlikwidowali stare, zgodnie z następującymi zasadami: (1) Spomiędzy wszystkich sklepów usuń te, które nie prosperują wystarczająco dobrze, by utrzymać nadany im rozmiar. (2) Spośród wszystkich potencjalnych lokalizacji nowego sklepu wybierz tę, która zapewni mu najpewniejsze utrzymanie. (3) Określ najbardziej realny ekonomicznie rozmiar nowego sklepu. (4) Spomiędzy istniejących teraz sklepów wybierz najgorzej działający i usuń go z sieci. (5) Powtarzaj kroki (2), (3) i (4) aż do momentu, w którym nie będzie można już wprowadzić do sieci żadnych ulepszeń.

  W rezultacie początkowo przypadkowe rozmieszczenie sklepów stopniowo się przekształca w zmienne, pulsujące rozmieszczenie sklepów, które jest ekonomicznie stabilne mimo wprowadzanych zmian.

  Oczywiście, nawet jeżeli dzięki tej procedurze sklepy tego samego rodzaju będą rozmieszczone daleko od siebie, to sklepy różnych rodzajów będą miały tendencję do tworzenia grup. Jest to spowodowane, po prostu, wygodą konsumenta. Jeżeli będziemy przestrzegać wyżej podanych zasad lokowania sklepów — zawsze umieszczając nowy w największej luce w sieci podobnych sklepów — to na tym pustym obszarze zaistnieje całkiem duża liczba różnych potencjalnych lokalizacji. W związku z tym powinniśmy próbować umieścić nasz sklep w pobliżu największego skupiska innych sklepów (w obrębie danej luki), żeby liczba osób przechodzących obok sklepu była większa, czyli w skrócie — żeby klientom było wygodniej.

  Powstające grupy sklepów zostały dokładnie zbadane przez Berry'ego. Okazuje się, że stopień tych zgrupowań jest niezwykle podobny, mimo że ich rozstawienie bardzo się zmienia w zależności od gęstości zaludnienia⁵⁴. Elementy takiej sieci zgrupowań korespondują z wzorcami zdefiniowanymi w naszym języku.

  Dlatego:

  Sądzimy, że dzięki zastosowaniu powyższej procedury powstanie sieć handlowa o następującej charakterystyce ogólnej: