243.

MUREK DO SIEDZENIA**

...jeżeli dotychczas wszystko się powiodło, obszary zewnętrzne składają się w większości z przestrzeni pozytywowych — POZYTYWOWA PRZESTRZEŃ ZEWNĘTRZNA (106). W jakiś sposób zaznaczyłeś już granice między ogrodami a ulicami, między tarasami a ogrodami, między pomieszczeniami zewnętrznymi a tarasami oraz między placami zabaw a ogrodami — ZIELONE ULICE (51), ULICZKA PIESZA (100), NA WPÓŁ UKRYTY OGRÓD (111), HIERARCHIA PRZESTRZENI OTWARTEJ (114), KSZTAŁT CIĄGU PIESZEGO (121), KIESZENIE AKTYWNOŚCI (124), PRYWATNY TARAS WYCHODZĄCY NA ULICĘ (140), POKÓJ ZEWNĘTRZNY (163), OTWARCIE NA ULICĘ (165), GALERIOWA OBWÓDKA (166), DZIKO ROSNĄCY OGRÓD (172). Ten wzorzec pomoże ci nadać tym naturalnym granicom odpowiedni charakter dzięki wybudowaniu murków, na tyle niskich, by na nich usiąść, i na tyle wysokich, by zaznaczały granice.

Jeżeli wskazałeś już miejsca, w których dobrze byłoby zbudować siedziska — MIEJSCA DO SIEDZENIA (241), ŁAWKA PRZY DRZWIACH WEJŚCIOWYCH (242) — możesz upiec dwie pieczenie przy jednym ogniu, wykorzystując murki jako siedziska, które ogarniają przestrzeń zewnętrzną wszędzie tam, gdzie jej pozytywowy charakter jest najsłabszy.

***

W wielu miejscach ściany i ogrodzenia dzielące przestrzenie zewnętrzne są zbyt wysokie; jednak pominięcie granicy wyrządza krzywdę subtelności podziałów między tymi przestrzeniami.

Rozważmy ogród przy spokojnej ulicy. Gdzieś, przynajmniej na jakimś odcinku styku między ogrodem a ulicą, powinien powstać „szew”, miejsce, które łączy oba obszary, ale łącząc, nie zaciera ich odrębności. Jeżeli na granicy jest wysoki mur lub żywopłot, to ludzie w ogrodzie nie mają możliwości kontaktu z ulicą, a ludzie na ulicy — kontaktu z ogrodem. Ale jeśli w ogóle nie będzie żadnej bariery, wówczas podział między dwoma sąsiadującymi obszarami jest trudny do utrzymania. Błąkające się psy mogą biegać dowolnie tam i z powrotem. Samo siedzenie w ogrodzie może stać się nieprzyjemne, ponieważ jest to właściwie siedzenie na ulicy.

Problem ten można rozwiązać tylko przez stworzenie pewnego rodzaju przegrody, która działa jako bariera oddzielająca, a jednocześnie jako szew, który łączy.

Niski mur lub balustrada, o wysokości dobrej do siedzenia, są doskonałym rozwiązaniem. Tworzą barierę, która dzieli. Równocześnie zachęcają ludzi do siadania najpierw z nogami po jednej stronie, potem z obiema nogami na murze, później do obrócenia się jeszcze dalej, na drugą stronę lub do siedzenia okrakiem działają jak szew tworzący pozytywne połączenie między obydwoma miejscami.

Oto przykłady: niski murek z piaskownicą dla dzieci po jednej stronie i ścieżką po drugiej; niski murek na granicy frontowego ogrodu, łączący dom z ciągiem publicznym; murek do siedzenia, który jest zarazem murem oporowym z roślinami po jednej stronie — ludzie mogą usiąść blisko kwiatów i zjeść swój lunch.

Ruskin tak opisuje murek do siedzenia, znany mu z własnego doświadczenia:

Ostatniego lata mieszkałem przez jakiś czas w wiejskim domu. Tuż pod moim niskim oknem znajdowały się rabatki stokrotek, dalej rząd krzewów agrestu i porzeczek, a jeszcze dalej niski, mający ze trzy stopy powyżej ziemi murek pokryty mchem. Za nim pole pszenicy z zielonymi kłosami połyskującymi w słońcu i z polną ścieżką między łanami, przechodzącą tuż koło bramy ogrodu. Z mojego okna widziałem każdego rolnika z wioski, który tamtędy przechodził, idąc z koszykiem w ręce na targ lub z łopatą na plecach w pole. Kiedy byłem nastawiony towarzysko, mogłem przechylić się przez murek i porozmawiać z każdym. Kiedy byłem nastawiony naukowo, mogłem studiować botanikę wzdłuż mojego murku — samego mchu rosło na nim cztery rodzaje. A kiedy byłem nastawiony na ruch fizyczny, mogłem skakać tam i z powrotem przez murek. Oto rodzaj ogrodzenia właściwy w chrześcijańskim kraju — nie bariera, której nie można przekroczyć, nie robiąc z siebie dzikiego zwierza, ani na którą nie można spojrzeć rano przez okno bez obawy, że ktoś się nadział na nią w nocy¹³.

Dlatego:

Wszelkie naturalne obszary zewnętrzne, jak też granice drobniejszych podziałów między nimi, zaznaczaj niskimi murkami o wysokości około 40 centymetrów, szerokimi co najmniej na 30 centymetrów, żeby można było na nich usiąść.

***

Tak rozmieść murki, by pokrywały się z naturalnymi miejscami do siedzenia. Wówczas zbędne staną się dodatkowe ławki MIEJSCA DO SIEDZENIA (241). Murki wykonaj z cegieł lub płyt, a najlepiej z MIĘKKICH PŁYT I CEGIEŁ (248). Jeżeli rozdzielają dwa obszary o nieco różniących się wysokościach, wprowadź otwory, by powstały balustrady — ORNAMENT (249). Tam, gdzie murki znajdują się w miejscach nasłonecznionych i mogą być wystarczająco szerokie, posadź w nich lub przy nich kwiaty KWIATY NA PODWYŻSZENIU (245)...

¹³J. Ruskin, op. cit., s. 203.