129.

...zgodnie ze wzorcem STOPNIOWANIE INTYMNOŚCI (127), w każdym budynku i w obrębie każdej grupy społecznej w budynku trzeba umieścić wspólne przestrzenie. Zaplanuj je po nasłonecznionej stronie domu, aby wzmocnić działanie wzorca SŁOŃCE WE WNĘTRZACH (128). Jeśli przestrzenie te są duże, przykryj je wyższymi dachami zgodnie ze wzorcem KASKADA DACHÓW (116).

  Każdy budynek, który mieści jakąś grupę społeczną, podtrzymuje ten rodzaj nieoficjalnych kontaktów przez zapewnienie wspólnych obszarów. Kształt i lokalizacja tych przestrzeni wspólnych jest bardzo istotna. Oto doskonały przykład — opis pokoju rodzinnego w domu peruwiańskiego robotnika. W peruwiańskiej rodzinie o niskich dochodach pokój rodzinny jest sercem życia rodzinnego. Wszyscy jedzą tam posiłki i oglądają telewizję, każdy, kto przestępuje próg domu, wchodzi do tego pokoju, żeby przywitać się z innymi, ucałować ich, uścisnąć dłonie i wymienić nowiny. Tak samo dzieje się wtedy, gdy ktoś wychodzi z domu.

  Pokój rodzinny działa jak serce życia rodzinnego dzięki temu, że umożliwia podtrzymanie tych procesów. Jest on tak umieszczony w domu, że ludzie w sposób naturalny przechodzą przezeń w drodze do wyjścia i z powrotem. Pozwala, by przystanęli tam na kilka chwil, bez konieczności zasiadania na krześle. Telewizor stoi po przeciwległej stronie pokoju i spojrzenie na ekran często usprawiedliwia jeszcze jedną chwilę zatrzymania. Ta część pokoju, w której znajduje się telewizor, często jest zaciemniona; pokój rodzinny i telewizor działają równie intensywnie w ciągu dnia, jak i wieczorem.

  Jakie wnioski ogólne można wyciągnąć z powyższego przykładu? Jeżeli wspólna przestrzeń znajduje się na końcu korytarza i mieszkańcy muszą podjąć specjalny, rozmyślny trud, żeby do niej dotrzeć, jest mało prawdopodobne, że będą z niej korzystali nieformalnie i spontanicznie.

  Natomiast jeżeli trasa, po której poruszają się mieszkańcy, będzie zbyt głęboko przecinać wspólną przestrzeń budynku, przestrzeń ta stanie się nadmiernie wyeksponowana i zatrzymanie się w niej nie będzie wiązało się z wygodą.

  Jedyna zrównoważona sytuacja występuje wówczas, gdy wspólne przejście, którego ludzie używają codziennie, przebiega stycznie do wspólnych przestrzeni i otwiera się na nie. Ludzie wprawdzie nieustannie przechodzą obok tej przestrzeni, ale przejście otwiera się na nią tylko z jednej strony, a zatem nic nie zmusza ich do zatrzymania. Jeżeli chcą, mogą iść dalej, mogą też na chwilę się zatrzymać i zobaczyć, co dzieje się w środku, albo od razu wejść i zasiąść.

  Warto zaznaczyć, że wzorzec ten w różnych postaciach wykorzystaliśmy we wszystkich naszych projektach. W centrum wielousługowym zastosowaliśmy wzorzec, który nazwaliśmy „Pomieszczenie socjalne”, oparty na tej samej zasadzie geometrycznej³⁶. Kiedy projektowaliśmy ośrodki zdrowia psychicznego, stworzyliśmy wzorzec „Pacjent sam wybiera, czy się angażuje” — znowu ten sam wzorzec jako ważny element terapii. W naszej pracy dotyczącej budownictwa mieszkaniowego w Peru zastosowaliśmy wzorzec „Poruszanie się w pokoju rodzinnym” — jest to przykład, który podaliśmy, omawiając pokój rodzinny³⁷. Natomiast w książce dotyczącej uniwersytetów, The Oregon Experiment, w każdym wydziale wykorzystaliśmy wzorzec nazwany wtedy „Ognisko wydziału”. Uważamy, że jest to być może najważniejszy wzorzec tworzący spójność grupy.

  Wyróżniliśmy trzy cechy udanej przestrzeni wspólnej:

  1. Powinna znajdować się w środku ciężkości zespołu budynków, budynku lub skrzydła budynku, które zajmuje dana grupa. Innymi słowy, musi być w fizycznym sercu danej organizacji, aby była w równym stopniu dostępna dla każdego i odbierana jako centrum grupy.

  2. Najważniejsze jest to, żeby była „po drodze” od wejścia do poszczególnych pomieszczeń prywatnych, dzięki czemu ludzie zawsze będą przechodzić obok niej w drodze do wyjścia z budynku i z powrotem. W żadnym razie nie może to być pomieszczenie zlokalizowane w ślepym zaułku, do którego dojście wymagałoby zboczenia z zamierzonej drogi. Z tego właśnie powodu ciągi, które przechodzą obok wspólnej przestrzeni, muszą leżeć stycznie do niej.

  3. Musi obejmować właściwe części składowe — zwykle jest to kuchnia i miejsce do jedzenia, ponieważ spożywanie posiłków to jedna z czynności, które nałbardziej łączą ludzi, oraz miejsce do siedzenia złożone przynajmniej z kilku wygodnych krzeseł, żeby ludzie chcieli pozostać w tej przestrzeni. Poza tym wspólna przestrzeń powinna obejmować jakiś obszar zewnętrzny — w ciepłe dni ludzie zawsze pragną przebywać na świeżym powietrzu, wyjść za próg na papierosa, usiąść na trawie, podyskutować.

  Dlatego:

  Najbardziej podstawowymi elementami wszystkich przestrzeni wspólnych są jedzenie i ogień. Stosuj we wspólnych przestrzeniach wzorce KUCHNIA WIEJSKA (139), WSPÓLNE JEDZENIE (147) oraz OGIEŃ (181). Przy szczegółowym opracowywaniu kształtu wspólnej przestrzeni korzystaj ze wzorców ŚWIATŁO Z DWÓCH STRON W KAŻDYM POKOJU (159) i KSZTAŁT PRZESTRZENI WEWNĘTRZNEJ (191). Zadbaj o to, żeby wewnątrz znalazło się mnóstwo różnych miejsc do Siedzenia, odpowiadających różnym potrzebom — GRADACJA PRZESTRZENI DO SIEDZENIA (142). Dołącz POKÓJ ZEWNĘTRZNY (163). Dopilnuj, aby ciągi przebiegały stycznie do obszarów wspólnych — PODCIENIA (119), RUCH MIĘDZY POMIESZCZENIAMI (131), KRÓTKIE PRZEJŚCIA (132)...