131.

...obok stopniowania przestrzeni, stworzonego dzięki wzorcom STOPNIOWANIE INTYMNOŚCI (127) i WSPÓLNE OBSZARY W SERCU BUDYNKU (129), najważniejszą rolę w określaniu charakteru przestrzeni wewnętrznej będzie odgrywał sposób łączenia ze sobą pomieszczeń. Najbardziej podstawowy sposób przedstawia niniejszy wzorzec.

  Ruch między pomieszczeniami i odpowiadająca mu przestrzeń cyrkulacyjna mogą być duże lub małe. W budynku, w którym ruch jest słaby, przejścia są ciemne i wąskie, a dostępne pokoje tworzą ślepe końcówki. Człowiek spędza czas, wchodząc do takiego budynku lub przemieszczając się między pokojami jak krab uciekający się w ciemności.

  Dla porównania, w budynku, w którym ruch jest ożywiony, przejścia są szerokie, słoneczne, z miejscami do siedzenia i widokiem na ogrody. Przejścia stanowią w mniejszym lub większym stopniu kontynuację samych pomieszczeń, tak że wszystko, co ożywia pomieszczenia: zapach cygar i palącego się drewna w kominku, brzęk szklanek, szepty i śmiechy, ożywia także miejsca, w których się poruszamy.

  Te dwa odmienne ujęcia ruchu w budynku mają całkowicie różne skutki psychologiczne.

  W złożonej tkance społecznej relacje międzyludzkie zawsze są sprawą delikatną. Każdy człowiek musi mieć możliwość swobodnego nawiązywania lub nienawiązywania kontaktów, poruszania bądź nieporuszania się, rozmawiania lub zachowania milczenia, zmieniania otoczenia lub pozostawania w miejscu — zależnie od własnych potrzeb. Gdy środowisko fizyczne hamuje i ogranicza swobodę działania człowieka, tym samym utrudnia mu ciągłe starania o naprawianie i polepszanie sytuacji społecznych, w których się znajduje zgodnie z własnym przekonaniem.

  Budynek bogato wyposażony w przestrzeń cyrkulacji pozostawia pełną swobodę instynktom i intuicji każdego człowieka. Budynek, w którym przestrzeń ruchowa jest skąpa, hamuje je. Nie tylko izoluje od siebie pomieszczenia, wskutek czego przejście z jednego do drugiego staje się prawdziwą udręką, ale także psuje radość wynikającą z przebywania między pomieszczeniami i może całkowicie zniechęcić do poruszania się w budynku.

  Przedstawimy teraz, jak wielkie znaczenie dla życia budynku ma swoboda ruchu. Przykład dotyczy pewnej firmy przemysłowej w Lozannie. Wszystkie pomieszczenia biurowe połączono tam siecią wideofonów, aby usprawnić komunikację między pracownikami. Kilka miesięcy później firma znalazła się na skraju bankructwa, wezwano więc konsultanta do spraw zarządzania. W końcu udało mu się skojarzyć problemy firmy z siecią wideofoniczną. Pracownicy kontaktowali się przez wideofony, aby pytać jedynie o konkretne sprawy, i w rezultacie przestali całkowicie ze sobą rozmawiać w holach i na korytarzach. Nie padały już zdania w rodzaju: „Cześć, jak się masz, dobrze, że cię widzę, a tak przy okazji powiedz mi, co myślisz o tym projekcie...”. Firma rozpadała się, ponieważ uniemożliwiono nieformalne rozmowy — spoiwo, które łączyło organizację. Konsultant doradził usunięcie wideofonów i od tego dnia wszyscy żyli szczęśliwie.

  To przykład, który dotyczy dużej organizacji. Ale taka sama zasada obowiązuje także w małej grupie pracowników czy w rodzinie. Możliwość prowadzenia krótkich, przypadkowych pogawędek, wymiany gestów grzecznościowych, wyjaśniania rodzących się nieporozumień, żarty i opowieści to siła napędowa każdej grupy ludzkiej. Jeżeli jej zabraknie, grupa się rozpada wraz ze słabnięciem indywidualnych relacji między ludźmi.

  Niemal na pewno budynek, w którym ruch jest ograniczony, utrudnia podtrzymywanie relacji społecznych. Na dłuższą metę jest bardzo prawdopodobne, że porządek społeczny w budynku o nieznacznej cyrkulacji przestanie istnieć.

  Wielkość ruchu zależy od jego ogólnego rozplanowania w budynku, a nie od szczegółowego projektu poszczególnych korytarzy. Właściwie ruch w budynku jest największy wtedy, gdy wewnątrz w ogóle nie ma korytarzy i ruch ten jest tworzony przez ciąg wzajemnie połączonych pomieszczeń z drzwiami między nimi.

  Jeszcze lepszym rozwiązaniem jest pętla przechodząca przez wszystkie główne pomieszczenia — publiczne i wspólne. Daje ona niezwykłe wrażenie intensywności ruchu. Gdy pomieszczenia są połączone pętlą, zawsze można wejść i wyjść z pokoju z dwóch różnych stron. Można także chodzić w kółko. Pętla wiąże pomieszczenia ze sobą, a gdy przez nie przechodzi (skrajem, żeby nie przeszkadzać), łączy je o wiele lepiej niż zwykły korytarz.

  Budynek, w którym jest ciąg pomieszczeń ustawionych jedno za drugim, funkcjonuje tak samo, gdy korytarz znajduje się równolegle do łańcucha pomieszczeń.

  Dlatego:

  Tam, gdzie korzystanie z przejść lub korytarzy jest nieuniknione, niech będą one szerokie i w obfitości. Spróbuj umieścić je po jednej stronie budynku, aby mogły być wypełnione światłem — KRÓTKIE PRZEJŚCIA (132). Umebluj je jak pomieszczenia, zastosuj dywany, półki z książkami, fotele i stoły, oświetl rozproszonym światłem. Zrób to także we wzorcach POMIESZCZENIE WEJŚCIOWE (130) oraz SCHODY JAKO SCENA (133). Zawsze pamiętaj o tym, żeby w pomieszczeniach przejściowych było dużo światła oraz by zapewnić jakiś widok — WIDOK ZEN (134), GOBELIN ZE ŚWIATŁA I MROKU (135) i ŚWIATŁO Z DWÓCH STRON W KAŻDYM POKOJU (159). Drzwi, przez które wchodzi się do pomieszczeń, lub między pokojami, które zapewniają przepływ ruchu przez pomieszczenia, umieść w narożnikach — DRZWI W NAROŻNIKU (196)...