127.

...jeśli już mniej więcej wiesz, gdzie chcesz zmieścić skrzydła budynku — SKRZYDŁA ŚWIATŁA (107), ile będą miały kondygnacji — LICZBA KONDYGNACJI (96), i gdzie się znajdzie GŁÓWNE WEJŚCIE (110), nadszedł czas na opracowanie rozkładu głównych obszarów na poszczególnych kondygnacjach. W każdym budynku zależność między przestrzeniami publicznymi i prywatnymi jest bardzo istotna.

  W każdym budynku — w domu, biurze, budynku użyteczności publicznej, domku letniskowym — ludzie potrzebują gradacji otoczenia, podlegającej zróżnicowaniu stopni intymności. Sypialnia lub buduar to miejsca najbardziej prywatne, salon na tyłach domu lub pracownia są trochę mniej prywatne, pomieszczenie wspólne lub kuchnia są od nich bardziej publiczne, a ganek wejściowy i pokój wejściowy — najbardziej publiczne ze wszystkich. Gdy w budynku zastosowano tego rodzaju stopniowanie, ludzie mogą nadać każdemu spotkaniu nieco inne znaczenie, bardzo starannie wybierając jego stopień prywatności. W budynku, w którym pomieszczenia tak są ze sobą splecione, że nie ma tam jasno określonej gradacji prywatności, nie da się starannie wybrać miejsca spotkania, nie ma zatem szans na nadanie spotkaniu tego wymiaru dodatkowego znaczenia przez wybór przestrzeni. Jednorodność przestrzeni, w której każde pomieszczenie ma podobny stopień prywatności, wyklucza wszelkie możliwe wyrafinowanie interakcji społecznych w budynku.

  Zilustrujemy tę ogólną zasadę przykładem wywodzącym się z Peru — to przypadek, który szczegółowo przestudiowaliśmy. W Peru przyjaźń jest traktowana bardzo poważnie i ma wiele poziomów. Przygodnym znajomym z sąsiedztwa prawdopodobnie nigdy nie uda się przekroczyc progu domu. Osoby, z którymi znajomość ma charakter formalny, na przykład ksiądz, chłopak córki czy koledzy z pracy, bywają zapraszani do środka, ale zazwyczaj mogą wchodzić tylko do ładnie umeblowanej i dobrze utrzymanej części domu, zwanej sala³¹. To pomieszczenie jest chronione przed bałaganem i mniej formalną atmosferą pozostałej części domu. Krewni i bliscy znajomi mogą się czuć u siebie w pokoju rodzinnym (comedor-estar³²), w którym domownicy spędzają większość czasu. Nielicznym krewnym i przyjaciołom, szczególnie kobietom, wolno wchodzić do kuchni czy do innych miejsc, w których się pracuje, czasem nawet do sypialni. W ten sposób rodzina dba zarówno o swoją prywatność, jak i godność.

  Zjawisko stopniowania intymności jest szczególnie widoczne podczas fiesty³³. Dom wypełnia się wtedy ludźmi, jednak niektórzy z nich nigdy nie wychodzą poza salę; część osób nawet nie przekracza progu drzwi frontowych. Inni goście docierają aż do kuchni, gdzie przygotowywane są potrawy, i pozostają tam przez cały wieczór. Każda osoba jest w pełni świadoma swojej zażyłości z rodziną i dokładnie wie, jak głęboko może penetrować wnętrze domu zgodnie z ustalonym poziomem prywatności.

  Nawet wyjątkowo biedni ludzie, jeśli tylko mogą, próbują stworzyć w domu salę. Widzieliśmy wiele takich pomieszczeń w barriadas³⁴. Natomiast w nowoczesnych domach i mieszkaniach w Peru łączy się salę i pokój rodzinny w jedno pomieszczenie, dzięki czemu zaoszczędza się przestrzeń. Prawie każdy nasz rozmówca użalał się nad tą sytuacją. Zgodnie z naszą wiedzą dom peruwiański nie może pod żadnym pozorem łamać zasady stopniowania intymności.

  Pewne elementy tego wzorca występują właściwie we wszystkich kulturach. Można go odnaleźć w kulturach, które bardzo się różnią — porównajmy plan ogrodzonej wioski afrykańskiej, tradycyjnego domu japońskiego i wczesnoamerykańskich domów kolonialnych. Odnosi się to także do niemal każdego budynku — porównaj dom, mały sklep, duży budynek biurowy, a nawet kościół. To niemal archetypiczna zasada porządkująca każdy budynek wzniesiony przez człowieka. Wszystkie budowle i ich części, które są używane przez wyraźnie określone grupy ludzkie, wymagają określonej gradacji od „frontu” do „tyłu”, od najbardziej oficjalnych przestrzeni z przodu do najbardziej prywatnych z tyłu.

  W biurze sekwencja ta mogłaby być następująca: hol wejściowy, obszar, gdzie znajduje się recepcja i poczekalnia, biura i inne miejsca pracy, pokój wypoczynkowy.

  W małym sklepie rozlokowanie pomieszczeń miałoby następującą postać: wejście, miejsce, gdzie tłoczą się klienci, przestrzeń, gdzie szukają towarów, lada z kasą, przestrzeń za ladą, miejsce tylko dla pracowników.

  W domu byłyby to kolejno: brama, ganek, wejście, murek do siedzenia, pomieszczenie wspólne i kuchnia, prywatny ogródek, wnęki sypialne.

  W bardziej oficjalnym domu mieszkalnym sekwencję można by poprzedzić pomieszczeniem podobnym do peruwiańskiej sali — bawialnią lub salonikiem dla gości.

  Dlatego:

  Gdy projektujesz wspólne przestrzenie w przedniej części budynku, dopilnuj, aby stały się także częścią serca i duszy aktywności w budynku i żeby wszystprzejścia łączące prywatne pomieszczenia przechodziły stycznie do pomieszczeń wspólnych — WSPÓLNE OBSZARY W SERCU BUDYNKU (129). W domach prywatnych najbardziej oficjalnym i publicznym miejscem uczyń POMIESZCZENIE WEJŚCIOWE (130). Przestrzenie najbardziej prywatne zorganizuj w taki sposób, żeby każda osoba miała własny pokój, w którym można się odizolować od innych — WŁASNY POKÓJ (141). Zaplanuj łazienki i toalety w połowie drogi między pomieszczeniami wspólnymi i prywatnymi, tak by z każdej strony był do nich wygodny dostęp — POKÓJ KĄPIELOWY (144). Rozmieść strefy do siedzenia we wszystkich stopniach prywatności i nadaj im kształt zgodny z ich pozycją w gradacji prywatności — GRADACJA PRZESTRZENI DO SIEDZENIA (142). W biurach na początku sekwencji prywatności zastosuj wzorzec RECEPACJA WITA CIĘ (149), a na końcu PÓŁPRYWATNE BIURA (152)...