191.

...we wzorcu ZRÓŻNICOWANA WYSOKOŚĆ POMIESZCZEŃ (190) została przedstawiona ogólna koncepcja, zgodnie z którą każda kondygnacja budynku ma tworzyć kaskadę wysokości. Zazwyczaj najwyższa część mieści się w środku budynku, gdzie się znajdują największe pokoje, a niższa bliżej krawędzi, gdzie pokoje są małe. Zmiana wysokości pomieszczeń dotyczy również kolejnych kondygnacji, tak że na niższych kondygnacjach pomieszczenia mają większą średnią wysokość niż na wyższych piętrach. Ten wzorzec zajmuje się każdą indywidualną przestrzenią jako częścią tej ogólnej kaskady, i nadaje jej bardziej określony kształt.

  Odrzucając to szaleństwo, przedstawiciele „nowej fali” myślenia całkowicie odeszli od kąta prostego. Wiele spośród nowych technologii „organicznych” tworzy budynki i pomieszczenia ukształtowane na podobieństwo „macic”, jaskiń i pieczar.

  Owe „biologiczne pomieszczenia” są jednak równie irracjonalne, tak samo oparte na wyobrażeniach i fantazjach, jak surowe struktury kryształów, które usiłują zastąpić. Jeśli bowiem rozważyć kierujące ludźmi siły, które kształtują przestrzeń wnętrza, dochodzi się do wniosku, że jego kształt powinien być czymś pośrednim między tymi dwiema skrajnościami. Istnieją powody, dla których boki pomieszczeń powinny być mniej więcej proste; są też powody, dla których kąty między ścianami, a w każdym razie duża ich część, powinny być raczej proste. Ale nie ma żadnego szczególnego powodu, żeby boczne ściany były doskonale sobie równe, jak też nie ma powodu, żeby kąty między tymi ścianami miały dokładnie 90 stopni. Pomieszczenia muszą być tylko mniej więcej, w sposób niekoniecznie doskonały, prostokątne.

  Istota naszej argumentacji jest następująca. Twierdzimy, że każda przestrzeń, która jest na tyle rozpoznawalna i zamknięta ścianą, by być wyrazista, musi mieć w przybliżeniu proste ściany, chyba że ściany te są wystarczająco grube, by mogły być wklęsłe z obu stron.

  Nietrudno to uzasadnić. Po obu stronach każdej ściany znajdują się przestrzenie społeczne. Ponieważ przestrzeń społeczna jest wypukła (patrz wyczerpująca argumentacja we wzorcu POZYTYWOWA PRZESTRZEŃ ZEWNĘTRZNA (106)), musi zostać zamknięta wklęsłą ścianą (powstaje wówczas przestrzeń wypukła) albo ścianą doskonale płaską. Jednakże żadna cienka ściana nie może być z jednej strony wklęsła, nie będąc równocześnie z przeciwnej strony wypukła. A to z kolei wywoła wklęsłość przestrzeni po tamtej stronie.

  Zatem każda ściana, z którą po obu stronach sąsiadują przestrzenie społeczne, musi być prosta, chyba że jest wystarczająco gruba, by zachować po obu stronach wklęśnięcie. Oczywiście ściana może być wypukła także wtedy, kiedy po jej zewnętrznej stronie nie znajduje się ważna przestrzeń społeczna. Taka sytuacja ma miejsce wtedy, gdy wejście jest wysunięte w kierunku ulicy lub gdy okno wykuszowe wychodzi na część ogrodu, której to nie szkodzi.

  Tyle, jeśli chodzi o ściany. Wiemy, że ściany najczęściej muszą być przybliżeniu proste. Teraz pomówmy o narożnikach i kątach między ścianami. Kąty ostre rzadko są na swoim miejscu, również ze względu na integralność społeczną. Niezwykle trudno jest dobrze zaplanować ostry kąt we wnętrzu. Argumenty przemawiające za wypukłością przestrzeni wewnętrznej wykluczają kąty większe niż 180 stopni, a to oznacza, że w narożnikach prawie zawsze muszą być kąty rozwarte między 80 a 180 stopni (80 stopni, ponieważ kilka stopni mniej niż kąt prosty nie sprawia różnicy).

  Jeszcze jedno słowo o kątach. Najczęściej pomieszczenia zestawia się ze sobą w rzucie w taki sposób, że najbardziej racjonalne jest zachowanie kątów zbliżonych do prostego (powiedzmy między 80 a 100 stopni). Decyduje o tym fakt, że inne kąty rozwarte nie pasują do siebie w narożnikach, gdzie styka się kilka pomieszczeń. Oto najbardziej prawdopodobne typowe rodzaje narożników.

  Oznacza to, że większość przestrzeni w budynku musi mieć plan wieloboku, mniej więcej proste ściany i rozwarte kąty w narożnikach. Najczęściej będą to nieregularne, nieco „rozgniecione” wieloboki zbliżone do prostokąta. Dążenie do poszanowania działki i zachowania subtelności planu nieuchronnie będzie prowadziło do nieco nieregularnych kształtów. Czasami pomieszczenia mogą mieć ściany zakrzywione — gdy ściana jest na tyle gruba, że może być wklęsła po obu stronach, albo gdy jest to ściana zewnętrzna, a za nią nie znajduje się ważna przestrzeń społeczna.

  Pozostała ostatnia kwestia. Zdobyte przez nas doświadczenia doprowadziły do sformułowania jeszcze ostrzejszej wersji tego wzorca, która wymusza także kształt sufitu. Według nas ludzie źle się czują w przestrzeniach przedstawionych na poniższym rysunku:

  Możemy się tylko domyślać, skąd się biorą takie wrażenia. Wydaje się, że mają one swój początek w jakimś pragnieniu człowieka, by otaczała go sferyczna bańka, związana w przybliżeniu z osią symetrii ludzkiego ciała. Pokoje o kształtach, które mniej więcej przypominają tę bańkę, dają zadowolenie, powodują, że czujemy się dobrze, te natomiast, które bardzo się od niej różnią, są nieprzyjemne i niepokojące. Być może kiedy przestrzeń wokół nas zbytnio różni się od tej urojonej, społecznej bańki, nie czujemy się w pełni osobami.

  Sufit, który jest płaski, wysklepiony w jednym lub w dwóch kierunkach, ma odpowiedni charakter. Sufit opadający w jednym kierunku nie. Musimy podkreślić, że to przypuszczenie nie oznacza, iż opowiadamy się za skrajnie uproszczonymi lub symetrycznymi przestrzeniami. Sprzeciwiamy się tylko tym dość anormalnym przestrzeniom, w których sufity opadają w jednym kierunku, mają wysoko położony wierzchołek styku połaci, dziwaczne wybrzuszenia w stronę wnętrza i wklęsłe kąty w ścianie.

  Dlatego:

  Możesz zdefiniować pokój, korzystając ze słupów, umieszczając po jednym w każdym narożniku SŁUPY W NAROŻNIKACH (212). Kształt sufitu może być nadany wprost przez zastosowanie sklepienia — UKŁAD KONDYGNACJI I STROPÓW (210), SKLEPIENIA STROPOWO-SUFITOWE (219). Unikaj zakrzywionych ścian, chyba że są zupełnie niezbędne — MEMBRANA ŚCIENNA (218). Kiedy zakrzywione ściany, takie jak te, w których się znajdują okna wykuszowe, wychodzą na zewnątrz, umieść je tak, by powstały POZYTYWOWE PRZESTRZENIE ZEWNĘTRZNE (106). Zadbaj o to, żeby ściany każdego pokoju były głębokie GRUBE ŚCIANY (197), SZAFY MIĘDZY POKOJAMI (198). Tam, gdzie to możliwe, niech będą to PÓŁOTWARTE ŚCIANY (193). Co się zaś tyczy elementów nośnych, inżynierii i konstrukcji, zacznij od wzorca KONSTRUKCJA WYNIKA Z PRZESTRZENI SPOŁECZNYCH (205)...