116.

...wzorzec ten pomaga uzupełnić wzorce BUDYNEK ZŁOŻONY (95), LICZBA KONDYGNACJI (96), BUDYNEK GŁÓWNY (99) i SKRZYDŁA ŚWIATŁA (107); może być też wykorzystany do tworzenia tych wzorców. Jeżeli zacząłeś projektowanie budynku od zera, to dzięki tym większym wzorcom udało ci się już ustalić wysokość poszczególnych budynków, ogólny plan założenia i rozmieszczenie skrzydeł oraz uświadomić sobie, jakie przestrzenie zajmą kolejne kondygnacje tych skrzydeł. Teraz dotarliśmy do następnego etapu. Trzeba zwizualizować budynek jako bryłę, a więc przede wszystkim jako układ dachów.

  Jest to dziwny wzorzec. Wiele zagadnień z całkowicie różnych dziedzin wskazuje na to samo. Nie znaleźliśmy jednak żadnej oczywistej więzi, która łączyłaby ze sobą te różne problemy. Nie udało się nam uchwycić pojedynczego jądra, które tworzyłoby oś wzorca.

  Łatwo zauważyć, że wiele pięknych budynków ma formę kaskady: opadająca aranżacja skrzydeł, niższych skrzydeł, mniejszych pomieszczeń i przybudówek, często z pojedynczym najwyższym centrum. Wśród najważniejszych i najwspanialszych przykładów możemy wymienić świątynię Hagia Sophia, norweskie drewniane kościoły i wille zaprojektowane przez Andreę Palladia. Proste domy, nieduże swobodne zespoły budynków, a nawet grupy glinianych chat to mniej wyszukane przykłady.

  Dlaczego kaskadowa forma tych budowli wydaje się nam tak rozsądna i tak właściwa?

  Po pierwsze, ta forma ma znaczenie społeczne, odzwierciedla strukturę społeczną. Największe miejsca zgromadzeń, mające największą wysokość, znajdują się w centrum, ponieważ są ośrodkami aktywności społecznej. Mniejsze grupy ludzi, pojedyncze pomieszczenia i wnęki są w naturalny sposób rozmieszczane bliżej krawędzi zespołu.

  Po drugie, forma ma znaczenie konstrukcyjne. Zazwyczaj budynki powstają z materiałów odpornych na ściskanie, ponieważ osiągnięcie takiej wytrzymałości jest tańsze niż uzyskanie wytrzymałości na rozciąganie czy na zginanie. Każdy budynek, w którym występują wyłącznie siły ściskające, będzie dążył do uzyskania formy o ogólnym zarysie przypominającym odwróconą krzywą łańcuchową — patrz wzorzec UKŁAD DACHÓW (209). Kiedy budynek przyjmuje taką formę, każda przestrzeń leżąca przy obwodzie staje się przyporą podpierającą przestrzenie o większej wysokości. Taki budynek jest stabilny podobnie jak nasyp ziemny, który przyjął linię najmniejszego oporu, i nie rozsypuje się.

  Po trzecie, istnieją także względy praktyczne. Na przykład OGRODY DACHOWE (118) nie powinny powstać na dachu najwyższego piętra, ale na tym samym poziomie co pomieszczenia, którym mają służyć. Oczywiście oznacza to, że budynek będzie się obniżał ku krawędziom, ponieważ ogrody dachowe opadają w dół od wierzchołka w stronę zewnętrznego obrysu parteru.

  Dlaczego te trzy pozornie różne zagadnienia łączą się w jednym wzorcu? Nie wiemy. Podejrzewamy jednak, że to coś więcej niż tylko zwykły zbieg okoliczności. Pozostawiamy ten wzorzec bez zmian, licząc na to, że w przyszłości ktoś odkryje jego znaczenie.

  Na zakończenie uwaga dotycząca stosowania tego wzorca. W trakcie projektowania dużych budynków należy uważać, żeby kaskada dachów była zgodna ze SKRZYDŁAMI ŚWIATŁA (107). Jeśli wyobrażasz sobie kaskadę jako piramidę, a budynek jest duży, wówczas środkowa część budynku zostanie całkowicie odcięta od światła dziennego. Natomiast dzięki poprawnemu, jednoczesnemu zastosowaniu kaskady dachów i skrzydeł światła powstanie budynek o dachach stopniowo opadających wzdłuż stosunkowo wąskich skrzydeł, które zakręcają i obniżają się tam, gdzie tego chcemy.

  Dlatego:

  Uczyń dachy kombinacją stromych połaci, kopuł i płaskich kształtów - OSŁANIAJĄCY DACH (117), OGRÓD DACHOWY (118). Przygotuj rozmieszczenie małych pomieszczeń przy krawędzi i na końcach skrzydeł budynku, a dużych pomieszczeń w środku — ZRÓŻNICOWANA WYSOKOŚĆ POMIESZCZEŃ (190). Później, gdy powstanie już dokładniejszy plan budynku, będziesz mógł zaprojektować dachy w ten sposób, by dokładnie dopasować ich kaskadę do znajdujących się pod nimi poszczególnych pomieszczeń. Na tym etapie kaskada dachów zyska także duże znaczenie konstrukcyjne KONSTRUKCJA WYNIKA Z PRZESTRZENI SPOŁECZNYCH (205), UKŁAD DACHÓW (209)...