134.

WIDOK ZEN*

...w jaki sposób najlepiej wykorzystać widok? Okazuje się, że wzorzec, który udziela odpowiedzi na to pytanie, nie pomaga rozwiązywać ani mieszczeń, ani okien w budynku, lecz miejsca przejściowe. Podpowiada, gdzie umieścić i jak rozwinąć wzorce WEJŚCIE STOPNIOWANE (112), POMIESZCZENIE WEJŚCIOWE (130), KRÓTKIE PRZEJŚCIA (132), SCHODY JAKO SCENA (133). Ma też wpływ na wzorzec zewnętrzny — CIĄGI PIESZE I CELE (120).

***

Archetyp widoku zen występuje w pewnym sławnym domu japońskim, który daje nazwę temu wzorcowi.

Pewien buddyjski mnich mieszkał wysoko w górach w małym kamiennym domu. Daleko, daleko był ocean, widoczny w swojej piękności ze szczytów gór. Nie można go było jednak dostrzec ani z samego domku mnicha, ani z drogi, która wiodła do tego domu. Jednakże przed domem był dziedziniec otoczony grubym kamiennym murem. Droga do domu prowadziła przez bramę na ów dziedziniec, a następnie po przekątnej w kierunku drzwi wejściowych. Z tyłu dziedzińca w okalającym murze znajdowała się wąska i ukośna szczelina. Człowiek przechodzący przez dziedziniec, gdy znajdował się na tej samej linii, co szczelina w murze, mógł przez moment zobaczyć ocean. Już w następnej chwili widok ginął mu z oczu i człowiek ten wchodził do domu.

Dom mnicha

Co takiego dzieje się na tym dziedzińcu? Otóż odległy widok oceanu jest tak ograniczony, że zawsze pozostaje żywy. Kto spośród tych, którzy choć raz zobaczyli ten widok, mógłby kiedykolwiek o nim zapomnieć? Jego potęga nigdy nie zaniknie. Nawet dla człowieka, który mieszka w takim miejscu i przechodzi obok tego widoku dzień w dzień przez pięćdziesiąt lat, będzie on ciągle żywy.

Na tym właśnie polega istota problemu każdego widoku. To jest rzecz piękna. Człowiek ma ochotę się nią cieszyć i czerpać przyjemność z podziwiania jej każdego dnia. Ale im bardziej widok jest rozległy, oczywisty, im bardziej jest natarczywy, tym szybciej zblaknie. Stopniowo stanie się częścią budynku, jak tapeta, a jego intensywne piękno przestanie być dostępne ludziom, którzy tam żyją.

Dlatego:

Jeżeli gdzieś jest piękny widok, nie zepsuj go, budując wielkie okna, które będą nieustannie go przybliżać. Zamiast tego umieść okna otwierające się na ten widok w miejscach przejściowych — przy ciągu, w korytarzu, przy drodze wejściowej, na schodach, między pokojami.
Jeżeli okno widokowe zostanie dobrze umieszczone, ludzie będą widzieć mignięcie dalekiego widoku przy zbliżaniu się do okna lub przy mijaniu go. Ale widok nigdy nie będzie dostrzegalny z miejsc, gdzie ludzie przebywają dłużej.

***

Tak rozmieść okna, żeby dopracować pośredni charakter widoku — NATURALNE DRZWI I OKNA (221). Niech okna te wzmocnią wzorzec GOBELIN ZE ŚWIATŁA I MROKU (135). Zadbaj o siedzisko, z którego można będzie podziwiać widok MIEJSCE PRZYOKIENNE (180). Jeżeli widok musi być oglądany z wnętrza jakiegoś pomieszczenia, zrób tam specjalny kącik skierowany na ten widok, tak żeby przyjemność oglądania go stała się odrębną czynnością...